Jak radzić sobie z agresją u dzieci w wieku przedszkolnym?

Zrozumieć przyczynę zachowania agresywnego

Nie jest łatwo poradzić sobie z małym dzieckiem, które Cię biję lub gryzie. Jest jeszcze trudniej, gdy agresja jest skierowana przeciwko innym dzieciom. Trzeba znaleźć najlepszy sposób interweniowania. Dobrą wiadomością jest to, że jest to możliwe! A kiedy już go znajdziemy, sprawy staną się zdecydowanie prostsze.

Najważniejszą rzeczą, o której trzeba pamiętać jest to, że dzieci nie są celowo agresywne. Nie chcą celowo zranić innych. Są po prostu przytłoczone ich wielkimi emocjami i nie nauczone lepszego sposobu radzenia sobie z nimi.

Zachowania agresywne u dzieci podzielić można według kilku kryteriów

• reaktywne, w odpowiedzi zaczepki, albo na zachowanie agresywne innej osoby (popchnąłem kogoś, bo on najpierw popchnął mnie),
• proaktywne, kiedy zachowanie agresywne jest celowe, z intencją sprawienia komuś przykrości, krzywdy, albo zniszczenia przedmiotu,
• czynne, kiedy w grę wchodzi werbalna lub niewerbalna przemoc,
• bierne, kiedy dziecko odmawia wykonania prośby lub ignoruje opiekuna, albo specjalnie robi rzeczy sprawiające komuś kłopot, choć nie skierowane wprost (na przykład moczy się zamiast iść do toalety),
• agresja instrumentalna, kiedy dziecko przez swoje zachowanie chce coś uzyskać.

Gdzie szukać przyczyn?

Wraz z wiekiem młodego człowieka na pojawienie się zachowań agresywnych mogą mieć wpływ różne czynniki:

• zachowania agresywne w rodzinie, w tym również agresja bierna i zaburzenie więzi;
• nieadekwatne wychowanie: zbyt restrykcyjne lub pozbawione wyraźnych granic, które zaburza poczucie bezpieczeństwa;
• trudności (na przykład w szkole), wpływające na obniżenie samooceny;
  przemęczenie i przebodźcowanie;
• potrzeba poświęcenia czasu przez rodzica;
• efekty uboczne zażywania silnych leków;
• zaburzenia rozwojowe, na przykład nadpobudliwość psychoruchowa lub spektrum autyzmu;
• zaburzenia psychiatryczne – zaburzenia zachowania lub zaburzenia opozycyjno-buntownicze.

Wpływ kar cielesnych i gier komputerowych na agresję u dzieci

Dzieci są obserwatorami, uczą się poprzez to co obserwują. Kiedy rodzice stosują kary cielesne, nieumyślnie modelują fizyczną agresję u swojego dziecka. Ponadto agresywne zachowania często są modelowane za pośrednictwem innych źródeł-takich jak gry wideo, telewizja, a także zachowanie innych dzieci. To, że dziecko jest agresywne nie musi być naszą winą. I nie zawsze oznacza, że dziecko uczy się takiego zachowania w innym miejscu. Warto pamiętać, że dzieci często zachowują się tak, gdy zauważają, że swoim zachowaniem osiągają zamierzony cel.

Tak więc, gdy nie możemy kontrolować każdego czynnika, który ma wpływ na dziecko zastanówmy się czy są jakieś obszary, które można kontrolować. Np. jeśli Twoje dziecko było świadkiem agresji w grach wideo, spróbujmy ograniczyć jego dostęp do tego typu gier.

Jak zapobiec agresji ?

1.Spędzajmy czas z dzieckiem

Pierwszym i najważniejszym sposobem przeciwdziałania agresji u swoich dzieci, jest spędzanie z nimi czasu. Wiele zachowań agresywnych wynika z poszukiwania zainteresowania dorosłych. Dzieci próbują zwrócić na siebie nasza uwagę. Skoro jeśli bawię się grzecznie i rodzice mnie ignorują, a przychodzą kiedy coś niszczę lub psuję, to chyba będzie lepiej, jeśli będę robił to drugie. Przynajmniej wtedy będę spędzał czas z rodzicami.

Dzieci nie są złe i nie stosują jakiejś pokrętnej logiki. Dla dzieci wszystko jest proste. To rodzice komplikują rzeczy i widzą problemy, tam gdzie dziecko znalazło rozwiązanie. Dlatego pierwszym krokiem w celu obniżenia poziomu agresji u naszego dziecka, jest spędzanie z nim czasu także wtedy, kiedy wszystko jest dobrze. Wejdźmy czasem do pokoju, gdy dziecko ładnie się bawi, pochwalmy go i pobawmy się z nim. Nawiązywanie bliskiego kontaktu, nawet jeśli nie wyeliminuje całkowicie problemu agresywnego zachowania, na pewno umocni relacje między rodzicem i dzieckiem. A to w dłuższej perspektywie, ułatwi przekazanie dziecku wartościowych treści i zwiększy efektywność naszych nauk.

2. Wybierzmy odpowiedni moment

Jeśli całe nasze nauczanie dziecka, jak powinno się zachowywać, będzie opierać się na reagowaniu na agresywne zachowanie, to wartość naszych nauk będzie bardzo niska. Dziecko najczęściej zauważa swoje złe zachowanie, ale zwykle wiąże się ono z dużymi emocjami i to one biorą górę. Ono w danej chwili nie jest w stanie się skupić i w pełni zrozumieć swoich błędów. A już na pewno nie jest w stanie wymyślić, co mógłby zrobić inaczej.

Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest przekazywanie odpowiednich wartości i pokazywanie właściwych zachowań, w momentach kiedy dziecko jest spokojne i zadowolone. Wybierzmy moment, w którym wszyscy uśmiechają się szerzej niż na reklamach lekarstw, słońce radośnie świeci, a po tęczy właśnie biegnie jednorożec. Wtedy wróćmy z nim podczas rozmowy do owej niefortunnej sytuacji. Pozytywnie nastawione do świata dziecko, jest dużo bardziej kreatywne i łatwiej będzie mu wymyślić, co mogłoby w danej sytuacji zrobić innego. Jak mogłoby postąpić, żeby uniknąć agresywnego zachowania, pomimo swojej złości. Możemy też być pewni, że jeśli dziecko samo wymyśli rozwiązanie, to zapamięta je na dłużej, niż gdybyśmy je zaczęli indoktrynować i podawać mu gotowe rozwiązania na tacy.

3. Zacznijmy od siebie

Rodzice muszą wspólnie z dziećmi ustalić jasne zasady. Przykładowo: „bicie jest nie w porządku” lub „niszczenie zabawek jest niedopuszczalne”. Jeśli jednak chcemy wymagać konkretnych zachowań od dzieci, powinniśmy sami pokazać dobry przykład. Ktoś kto daje dzieciom klapsy, sam wytrąca sobie wszystkie argumenty, w walce przeciwko agresji. W końcu skoro dopuszczalne są klapsy, to dopuszczalna jest agresja fizyczna. A skoro dopuszczalna jest agresja fizyczna, to mogę zbić brata czy koleżankę. Chcąc zniwelować agresję u swoich dzieci, musimy zniwelować agresję u siebie. Nie możemy w przypływie złości krzyczeć czy niszczyć przedmiotów. Jeśli Polska przegrywa mecz, to nie jest powód żeby wyrzucić telewizor przez okno (zresztą czego się spodziewałeś?). Dziecko jest jak emocjonalna gąbka i jeśli chcemy, aby zachowywało się spokojnie w chwili, gdy aż kipi ze złości, musimy mu pokazać jak to się robi.

4. Trzymajmy się wyznaczonych granic

Jeśli pojawia się kolejne agresywne zachowanie u naszego dziecka, jest kilka rzeczy, o których należy pamiętać. Na początku, powinniśmy oddzielić agresywne dziecko od innych, jednocześnie pozwalając mu na zachowanie jego własnych granic. Nie możemy dopuścić, żeby skrzywdził kogoś innego, ale nie możemy też przykładowo wbrew jego woli go przytulać, oczekując że prędzej czy później się wyciszy. Unikajmy też przytrzymywania go, aż się uspokoi, chyba że naprawdę stanowi zagrożenie dla siebie lub innych. Jeśli jednak ono po prostu chce być samo i sobie pokrzyczeć czy potupać nogami, pozwólmy mu na to. Przytrzymując go wbrew jego woli, pokazujemy, że skoro jesteśmy więksi i silniejsi, to możemy go zmusić do różnych rzeczy, a nie jest to lekcja jakiej chcemy uczyć dzieci. Musimy szanować jego strefę osobistą. Powinniśmy przeczekać kipiącą z dziecka złość, w bezpiecznej (dla nas i dla niego) odległości, aż zmniejszy się ona do racjonalnego poziomu i będziemy mogli z nim porozmawiać.

Najtrudniejszym zadaniem w takiej sytuacji, jest powstrzymanie naszych własnych negatywnych uczuć. Wiem, że kiedy dziecko wrzeszczy, płacze i tupie, ciężko jest być kwiatem lotosu na tafli jeziora, ale musimy spróbować.

Pamiętamy o wyznaczonych wcześniej granicach (nie bijemy, nie niszczymy) i przypominamy o nich dziecku. Następnie przypominamy jakie są alternatywne sposoby poradzenia sobie z naszymi negatywnymi emocjami. Najlepiej sprawdzają się proste i krótkie komunikaty, bo wdając się w rozmowę, dziecko może się rozproszyć i zapomnieć w jej trakcie, o co chodziło. Jednocześnie im więcej słów będziemy wypowiadać, tym większa szansa, że powiemy coś czego nie powinniśmy, dziecko to zauważy i zamiast rozmawiać o prawdziwym problemie, skupimy się na detalach.

Zaakceptujmy emocje dziecka i przyznajmy, że rozumiemy jak ciężka ta sytuacja dla niego jest. Nie komentujmy, nie moralizujmy, nie wymądrzajmy się. Po prostu bądźmy przy nim. Pozwólmy się dziecku wypłakać i podziękujmy mu za podzielenie się swoimi emocjami z nami. Podziękujmy mu też, jeśli udało mu się powstrzymać agresywne zachowanie. Niech ma świadomość, że zawsze jesteśmy przy nim i akceptujemy je takie jakie jest.

5. Zapętlenie

Po kolejnym agresywnym zachowaniu i rozmowie na ten temat, odczekajmy jakiś czas i w dogodnym momencie zastanówmy się wspólnie nad tym, co doprowadziło do takiej sytuacji. Przypomnijmy sobie ostatnią rozmowę z dzieckiem na temat emocji. Co można byłoby zrobić inaczej? Zmieniajmy i dostosowujmy plan, do kolejnych przeszkód na drodze. A po każdej przeszkodzie i każdym kolejnym agresywnym zachowaniu, nie poddawajmy się w tym co robisz, lecz kontynuujmy. Jesteśmy na dobrej drodze i ostatnie o czym powinniśmy myśleć, to zawracanie. Nikt nie mówił, że to będzie prosty proces. Na pewno jednak jest warty przeprowadzenia.

Przygotowały: Diana Podsiadlik, Barbara Markiewicz

Źródła:

1. https://www.blogojciec.pl/dzieci/jak-radzic-sobie-z-agresywnym-dzieckiem/
2. https://wspomaganie-rozwoju.pl/blog/jak-radzic-sobie-z-agresja-u-dzieci/
3. https://porozmawiajmyodzieciach.pl/skad-sie-bierze-agresja-u-dzieci-i-jak-sobie-z-nia-radzic/?gclid=Cj0KCQjwjNS3BhChARIsAOxBM6q_ak92uBHVRUi7GlkmCI9uSEEy5e6erKcg__X-V3sq5_Sm1yLKF1YaAheYEALw_wcB